Ανακεφαλαιωτικές σημειώσεις

Τα δημοτικά τραγούδια συγκαταλέγονται στην παραδοσιακή ποίηση για τους εξής λόγους: πρόκειται για ανώνυμα προφορικά άσματα, που συνέθεσε ο λαός και διαδόθηκαν από στόμα σε στόμα και από περιοχή σε περιοχή με κάποιες παραλλαγές. Τα θέματα που πραγματεύονται σχετίζονται με συλλογικά κοινωνικά βιώματα, όπως είναι τα τραγούδια για το γάμο, τα μοιρολόγια, τα κάλαντα, τα τραγούδια της ξενιτειάς, της αγάπης, τα ιστορικά, ακριτικά, τα κλέφτικα. Ξεχωρίζουν για την ποιότητα, τη δραματικότητα και τον αφηγηματικό τους χαρακτήρα οι παραλογές,  όπως το «Τραγούδι του Νεκρού αδερφού», «Του Γιοφυριού της Άρτας» κ.α. Τα παραδοσιακά μορφικά στοιχεία είναι η διάκριση του ποιήματος σε στροφές, η απλή και παραστατική γλώσσα, χωρίς φόρτο επιθέτων, η νοηματική αυτοτέλεια κάθε στίχου, το κοινό σε όλα μέτρο, δηλαδή ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος. Συχνό είναι επίσης  το δραματικό στοιχείο, όπως φαίνεται από τους διαλόγους, που χρησιμεύουν και για  να προκαλέσουν το ενδιαφέρον και την αγωνία των ακροατών, αλλά και για την προώθηση της δράσης.

Η Κρητική λογοτεχνική παραγωγή της περίοδο της Αναγέννησης (16^ος-17^ος αι)  αντλεί στοιχεία παράλληλα από την παραδοσιακή ποίηση, αλλά και από τη σύγχρονη δυτική λογοτεχνία. Μολονότι, ήταν σύνηθες για την εποχή να διασκευάζουν ένα ξένο πρότυπο, κυρίως ιταλικό, επένδυαν τα έργα με πολλά παραδοσιακά στοιχεία, που μοιάζουν με λαϊκά δημιουργήματα. Τέτοια παραδοσιακά στοιχεία είναι η χρήση  της κρητικής διαλέκτου, το ντόπιο γλωσσικό ιδίωμα, που μιλιέται απαράλλαχτα ως τι μέρες μας. Συναντάμε και εδώ το ιαμβικό μέτρο, το δεκαπεντασύλλαβο στίχο και την εκτεταμένη χρήση της ομοιοκαταληξίας. Εκτός από τα παραδοσιακά στιχουργικά σχήματα εμφανίζονται και άλλα,  όπως το σονέτο, οι τερτσίνες, οι οχτάβες. Ξεχωρίζουν η Ερωφίλη του Γ. Χορτάτση και ο Ερωτόκριτος του Β. Κορνάρου. Και τα δυο έργα έχουν μελοποιηθεί, το πρώτο από το Μάνο Χατζιδάκη (Μεγάλος Ερωτικός, 1972) και το δεύτερο από διάφορους συνθέτες, ενώ αξέχαστη παρέμεινε η ερμηνεία του Ν. Ξυλούρη στο δίσκο του Ν. Μαμαγκάκη  και του Χριστόδουλου Χάλαρη (1976).

Το κίνημα του Ρομαντισμού επηρέασε την ελληνική τέχνη ιδίως στα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του νέου ελληνικού κράτους. Ο ρομαντισμός, ευρωπαϊκό καλλιτεχνικό ρεύμα, αντιδρώντας στην ψυχρότητα του νεοκλασικισμού δίνει έμφαση στην έκφραση των συναισθημάτων, ιδίως του ερωτικού, σε σημείο να ατονεί το ενδιαφέρον για τη μορφή. Τα θέματα, που προτιμώνται, σχετίζονται με τους αγώνες για την ελευθερία και την τυραννία (όπως ο «Εθνικός Ύμνος» του Σολωμού, οι «Ωδές του Κάλβου», οι πίνακες Ελλήνων και ξένων ζωγράφων με θέμα την ελληνική Επανάσταση, όπως του Θ. Βρυζάκη, του E. Delacroix). Στο νέο ελληνικό κράτος η ρομαντική ποίηση γράφεται στην καθαρεύουσα, ενώ το ύφος είναι αρκετά πομπώδες. Εκπρόσωποι της Ρομαντικής σχολής των Αθηνών είναι ο Α. Σούτσος, ο Ραγκαβής, ο Ζαλοκώστας, ο Δ. Παπαρρηγόπουλος κ.α. Το κίνημα του Ρομαντισμού μετουσιώνεται πιο δημιουργικά στην Επτανησιακή σχολή με κορυφαίο εκπρόσωπο το Δ. Σολωμό, ο οποίος γράφει στη δημοτική, χρησιμοποιεί τον παραδοσιακό ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, με ομοιοκαταληξία και χωρίς (όπως στο ποίημα «Πόρφυρας»).

Οι υπερβολές του Ρομαντισμού,  το πομπώδες ύφος, η καθαρεύουσα έστρεψαν ορισμένους ποιητές στην αναζήτηση νέων εκφραστικών μέσων και στην επιστροφή στην παράδοση. Η γενιά του 1880 (ή αλλιώς Νέα Αθηναϊκή Σχολή) γραφει στη δημοτική, ενώ επηρεάζεται από το ρεύμα του γαλλικού Παρνασσισμού, που ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη μορφική επιμέλεια και για συγκεκριμένα στιχουργικά σχήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα 12 παρνασσιακά σονέτα του Παλαμά με τον τίτλο «Πατρίδες».  Την ίδια περίοδο κάνει την εμφάνιση του ο Καβάφης, ένας πρώιμα μοντερνιστής ποιητής. Τα ποίηματα του Καβάφη έχουν ένα πεζολογικό τόνο, δεν χρησιμοποιεί την ομοιοκαταληξία, ενώ δεν δίνει έμφαση στο μέτρο (χαλαρός ιαμβικός ρυθμός). Ακόμη και τα θέματα των ποιημάτων του ξεφεύγουν από τα παραδοσιακά και προσεγγίζουν μια μοντέρνα ευαισθησία. Κάνουν λόγο για αντιήρωες, προβάλλουν με αίσθημα συμπάθειας και κατανόησης τις  ανθρώπινες αδυναμίες, το φόβο της αποτυχίας, το αίσθημα της ανασφάλειας, την εσωστρέφεια και την κοινωνική περιθωριοποίηση.

Με το κίνημα του συμβολισμού πλησιάζουμε περισσότερο στο μοντερνισμό, καθώς ατονεί το ενδιαφέρον για το περιεχόμενο του ποιήματος και ενισχύεται η ασάφεια, εφόσον τα σύμβολα του εξωτερικού κόσμου λειτουργούν ως καθρέφτες των ψυχικών καταστάσεων. Συμβολιστής ποιητής είναι Ο Κ. Χατζόπουλος, ενώ κορυφαίος εκπρόσωπος του νεοσυμβολισμού είναι ο Κ. Καρυωτάκης.

Ο Μοντερνισμός στην ποίηση εμφανίζεται με τη γενιά του 1930 και με το κίνημα του Υπερρεαλισμού. Πρώτο υπερρεαλιστικό έργο είναι η «Υψικάμινος» του Εμπειρικού. Το ποίημα εγκαταλείπει τα παραδοσιακά σχήματα, καθώς καταργεί τη διάκριση σε στροφές, με  την κατάργηση του μέτρου και της ομοιοκαταληξίας και αποσκοπώντας σκόπιμα σε μια νοηματική σκοτεινότητα. Σε κάποια ποιήματα καταργείται η στίξη, ενώ όπου υπάρχουν στίχοι δεν υπάρχει ίσος αριθμός συλλαβών σε κάθε στίχο. Το ρεύμα του μοντερνισμού επηρέασε την ποίηση του Γ. Σεφέρη, του Ο. Ελύτη, του Γ. Ρίτσου, τη μεταπολεμική ποίηση και δεσπόζει μέχρι τις μέρες μας.

Το κρούσος της Αντριανούπολης Ταηδόνια της Ανατολής και τα πουλιά της Δύσης κλαίγουν αργά, κλαίγουν ταχιά, κλαίγουν το μεσημέρι, κλαίγουν την Αντριανόπολη την πολυκρουσεμένη, οπού τήνε κρουσέψανε τις τρεις γιορτές του χρόνου, του Χριστουγέννου για κηρί, και του Βαγιού για βάγια, και της Λαμπρής την Κυριακή για το Χριστός ανέστη.	Κρουσέψανε: ποιητική λέξη, σημαίνει κυριεύσανε, πολυκρουσεμένη Τρεις φορές επαναλαμβάνεται το κλαίγουν για έμφαση και δραματική ένταση Καθημερινές λέξεις: ταχιά, κηρί, Λαμπρή Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος στίχος, χωρίς ομοικοταληξία
Ερωτόκριτος του Κορνάρου Tου Κύκλου τα γυρίσματα, που ανεβοκατεβαίνουν,  και του Τροχού, που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνουν· και του Καιρού τα πράματα, που αναπαημό δεν έχουν, μα στο Kαλό κ' εις το Kακό περιπατούν και τρέχουν· και των Αρμάτω' οι ταραχές, όχθρητες, και τα βάρη,           5 του Έρωτος οι μπόρεσες και τση Φιλιάς η χάρη· αυτάνα μ' εκινήσασι τη σήμερον ημέραν, ν' αναθιβάλω και να πω τά κάμαν και τά φέραν σ' μιά Κόρη κ' έναν Άγουρο, που μπερδευτήκα' ομάδι σε μιά Φιλιάν αμάλαγη, με δίχως ασκημάδι.          1	Ποιητικές λέξεις: Των Αρμάτω’ οι ταραχές, φιλιά αμάλαγη, αναθιβάλω Καθημερινές λέξεις: ανεβοκατεβαίνουν, Τροχού, αναπαημό, περιπατούν και τρέχουν, μπερδευτήκα Ιαμβικό μέτρο, δεκαπεντασύλλαβος στίχος  Ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία
Η ανία του Δ. Παπαρρηγόπουλου  Ώ φύσις, ήτις ανθηρά αναγεννάσαι πάλιν, Πού είναι ήδη αι στιγμαί αι ευτυχείς εκείναι; Aπεκοιμήθην ασφαλής παρά την σην αγκάλην, Πού είναι η καρδία μου, ο έρως μου πού είναι,  Kαι η ελπίς, ο σύντροφος της εποχής εκείνης, Aφού απενεκρώθησαν και όνειρα και πόθοι, Ως η Nιόβη, έκπληκτος, βωβή εκ της οδύνης, Eκάλυψε το πρόσωπον αυτής, απελιθώθη.	Ύφος: πομπώδες (προσφώνηση: Ω φύσις), ρητορικές ερωτήσεις Γλώσσα: καθαρεύουσα, π.χ. φύσις, στιγμαί, απεκοιμήθην κ.α. Λυρισμός Ποιητικές λέξεις: έρως, απενεκρώθησαν, οδύνη Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος στίχος Πλεχτή ομοιοκαταληξία Η Νιόβη: μυθικό σύμβολο της αιώνιας θλίψης (πέθαναν όλα τα παιδιά της και μεταμορφώθηκε σε βράχο)
Ρόδου Mοσκοβόλημα         Παλαμάς Kωστής Eφέτος άγρια μ' έδειρεν η βαρυχειμωνιά που μ' έπιασε χωρίς φωτιά και μ' ηύρε χωρίς νιάτα, κι ώρα την ώρα πρόσμενα να σωριαστώ βαριά στη χιονισμένη στράτα. Mα χτες καθώς με θάρρεψε το γέλιο του Mαρτιού και τράβηξα να ξαναβρώ τ' αρχαία τα μονοπάτια, στο πρώτο μοσκοβόλημα ενός ρόδου μακρινού μού δάκρυσαν τα μάτια. (από τα Άπαντα, E΄, Μπίρης χ.χ.)	Ποιητικές λέξεις: Πρόσμενα, με θάρρεψε, μοσκοβόλημα ενός ρόδου Καθημερινές: έδειρεν, σωριαστώ, το γέλιο Χιονισμένη στράτα: γηρατειά Ρόδο: συμβολίζει τα νιάτα Λυρικό στοιχείο: έντονη συγκίνηση, υποκειμενικό στοιχείο
[Και θαμπό ήρθε το βράδυ]              Χατζόπουλος Κωσταντίνος Και θαμπό ήρθε το βράδυ και θλιμμένο και αχνό― Σου είναι ο πόνος μου χάδι κι ας θαρρής δεν πονώ. Και το θρύλο σού λέει σιγαλά του βραδιού, και το λέει και κλαίει σαν αχός τραγουδιού, σαν καμπάνα που σπάζει με αργό θρήνο σιγό και στο δρόμο με κράζει, και σε κράζω κι εγώ. (από Τα ποιήματα, Νεοελληνική Βιβλιοθήκη-Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1992)	Ποιητικές λέξεις; Σιγαλά, αχός, αχνό, σιγό Καθημερινές λέξεις: καμπάνα, σπάζει, βράδυ Λυρικό στοιχείο Πλεχτή ομοιοκαταληξία Τροχαϊκός ρυθμός Υποβλητικότητα, μουσικός τόνος Καμπάνα: σύμβολο λατρείας και πένθους
Θρυλικόν Ανάκλιντρον       Εμπειρίκος Aνδρέας O ειρμός του ποταμού διεκόπη. H συνοχή όμως του τοπείου είταν τόση που και ο ποταμός κυλούσε. Mέσα από τα φύλλα των αγρών προς το γεφύρι που χτυπούσε ο ήλιος τα σπαρτά τα λευκά στήθη τα λουλούδια μέσα στα διάφανα πουκάμισα που ακκουμπούσαν στα χαράματα τα κορίτσια σκύβαν γυμνά ή σχεδόν γυμνά να συνθλίψουν και να χαϊδέψουν γενικά τα σώματά τους και τα σώματα των ανθών. O περιφερειακός δρόμος του έγινε δρόμος ολοκλήρου πόλεως και το ποτάμι που την χωρίζει σε έξη μέρη αγκαλιάζει την ώρα που συνελήφθη το τοπείο στα δάχτυλα του πεπρωμένου. (από την Yψικάμινο, Άγρα 1980)	Ποιητικές λέξεις: ανθών Αντιποιητικές λέξεις: ειρμός, συνοχή, συνθλίψουν, περιφερειακός Εκτός από κάποιες τελείες απουσιάζουν άλλα σημεία στίξης Νοηματική ασάφεια Τολμηροί συνδυασμοί λέξεων και μεταφορές

Φύλλα εργασίας στην ενότητα "Παράδοση και Μοντερνισμός στην ποίηση"

1453-1570

Η κατάληψη της  Κωνσταντινούπολης, που σήμαινε και τη διάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, δεν άφησε ανεπηρέαστη τη λογοτεχνία. Τους δύο πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας δεν εμφανίζονται αξιόλογα έργα ενώ οι λόγιοι καταφεύγουν στη Δύση και συνεχίζουν εκεί τη δράση τους. Ωστόσο, στα μέρη που ήταν υπό την κυριαρχία των Φράγκων, η λογοτεχνική παραγωγή είχε τη μεγαλύτερη άνθηση, γεγονός που οφείλεται ως ένα βαθμό στην αλληλεπίδραση μεταξύ της ελληνικής και δυτικής κουλτούρας.

Πηγή: e-logotexnia (Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας)

Ρόδος. Κατά το δεύτερο μισό του 15ου και στις αρχές του 16ου αιώνα, γράφονται στη Ρόδο ιστορικά ποιήματα καθώς και συλλογές με ερωτικά τραγούδια. Αρχαιότερη και σημαντικότερη συλλογή ερωτικών ποιημάτων είναι τα «Ερωτοπαίγνια», στα οποία  περιλαμβάνονται και τα «Εκατόλογα της αγάπης». 

Παραθέματα

1. Περιστεράκιν να γενώ να έλθω όπου κοιμάσαι,

σφικτά να σε περιπλακώ, πάντα να με θυμάσαι.

[«Αλφαβητικά δίστιχα»], 125-126. Ερωτοπαίγνια (Chansons d’amour), Bibliothèque Grecque Vulgaire X. Paris-Athènes, 1913. 12.

2. Πότε και πάλιν και ποτέ, και πάλιν πώς και πότε,

πότε να κάτσωμεν τα δυο, πότε να σε συντύχω.

«Τα εκατόλογα», 140-141. Λίνος Πολίτης, Ποιητική Ανθολογία, Β΄. Μετά την Άλωση (15ος και 16ος αιώνας). «Δωδώνη», χ.χ. 20.

3. Κρυφά, κυρά μου, σε αγαπώ, κι εσύ ουδέν το ξεύρεις,

και βασανίζομαι κρυφά και φανερά πομένω.

«Τα εκατόλογα», 168-169. Λίνος Πολίτης, Ποιητική Ανθολογία, Β΄. Μετά την Άλωση (15ος και 16ος αιώνας). «Δωδώνη», χ.χ. 21.

ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Λίγο πριν την κατάληψη της Κύπρου από τους Τούρκους το 1571, γράφεται μια σειρά ερωτικών ποιημάτων, γνωστή με τον τίτλο «Κυπριακά ερωτικά ποιήματα». Ιδιαίτερα φανερή είναι στα ποιήματα αυτά η ιταλική επίδραση. Είναι γραμμένα στο τοπικό ιδίωμα του νησιού, σε στίχο ιταλικό ενδεκασύλλαβο και σε ποικίλες στιχουργικές μορφές, όπως σονέτα, οχτάβες κτλ.

Καιρός την εμορφιάν σού δώκεν τόσην

και με καιρόν έν’ χρήση να την δώσεις·

καιρός εβάρτην διά να σε ψηλώσει

και με καιρόν έν’ χρειά να χαμηλώσεις·

καιρός μ’ εδώκεν για να με σκλαβώσει

κι εσού καιρόν της λευτεριάς να δώσεις.

Με τον καιρόν απ’ αγγριστεί μερώννει

και με καιρόν ό,τι αρκευτεί τελειώννει.

                [Κυπριακά ερωτικά ποιήματα], 44. Λίνος Πολίτης, Ποιητική Ανθολογία, Β΄. Μετά την Άλωση (15ος και 16ος αιώνας). «Δωδώνη», χ.χ. 130.

 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.Ποιο είναι το κοινό σημείο ανάμεσα στα ποιήματα της Ρόδου και της Κύπρου την περίοδο του 15^ου αι-αρχές 16^ουαι; Πώς συσχετίζεται με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής;

2.Σχολιάστε τις στιχουργικές τεχνικές και συγκρίνετέ τις με τα δημοτικά τραγούδια της αγάπης (τα λιανοτράγουδα).

3. Διαβάστε το σονέτο του Φραγκίσκου Πετράρχη από το εγχειρίδιο των Κειμένων της Α΄ λυκείου και βρείτε πληροφορίες για το σονέτο στο Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων.

4. Χωριστείτε σε ομάδες και γράψτε και εσείς ένα ερωτικό ποίημα.

 Κρητική λογοτεχνία – Περίοδος της ακμής (1570-1669)

Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η επίδραση της λογοτεχνίας της ιταλικής Αναγέννησης. Το κρητικό θέατρο γνωρίζει μεγάλη άνθιση και το κρητικό ιδίωμα καλλιεργείται ως λογοτεχνική γλώσσα. Τα περισσότερα έργα είναι θεατρικά με εξαίρεση ένα έμμετρο μυθιστόρημα και ένα ποιμενικό ειδύλλιο. Τα θεατρικά μπορούν να διακριθούν σε επιμέρους είδη: την τραγωδία, την κωμωδία, το θρησκευτικό δράμα και το ποιμενικό δράμα.

Ποιμενικό ειδύλλιο (αφηγηματική ποίηση)                                                                                                          

Βοσκοπούλα. Τυπώθηκε το 1627 αλλά δεν είναι γνωστά ούτε το όνομα του δημιουργού ούτε το πότε ακριβώς γράφτηκε.

Έμμετρο μυθιστόρημα

Ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου

Θεατρικά έργα                                                                                                                                                                

Αυτός που εισήγαγε το θεατρικό είδος στην Κρήτη είναι ο Γεώργιος Χορτάτσης, ο οποίος την περίοδο 1585-1600 έγραψε τρία θεατρικά έργα (θεωρούνται τα πιο σημαντικά της περιόδου): την Ερωφίλη, τον Κατζούρμπο και την Πανώρια.

Κοινά στοιχεία των θεατρικών έργων (με εξαίρεση το θρησκευτικό δράμα) είναι ότι εκτελούνται σε πέντε πράξεις, περιλαμβάνουν χορικά και ο στίχος είναι ιαμβικός ομοιοκατάληκτος δεκαπεντασύλλαβος (με εξαίρεση τα χορικά που γράφονται σε ενδεκασύλλαβο).

Κωμωδίες

Κατζούρμπος του Γεώργιου Χορτάτση

Στάθης  αγνώστου

Φορτουνάτος του Μάρκου Αντώνιου Φόσκολου

ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ

Ερωφίλη του Γ. Χορτάτση

Ο Ζήνων αγνώστου

Βασιλεύς Ροδολίνος του Ιωάννη Ανδρέα Τρωίλου

Θρησκευτικό δράμα

Η θυσία του Αβραάμ του Βιτσέντζου Κορνάρου

Ποιμενικό δράμα

Η Πανώρια του Χορτάτση

Xωριστείτε σε 5 ομάδες και μοιραστείτε τα κείμενα της Κρητικής Λογοτεχνίας, που βρίσκονται στο σχολικό εγχειρίδιο. Αφού το διαβάσετε και συμβουλευτείτε το εισαγωγικό σημείωμα ενημερώστε μας για το είδος στο οποίο ανήκει (κωμωδία, τραγωδία, ποιμενικό δράμα κ.α.), για το συγγραφέα και την υπόθεση του έργου. Εξετάστε τη γλώσσα του έργου, το στίχο, το μέτρο  και κατατάξτε το στα παραδοσιακά ή μοντερνιστικά ποιήματα αιτιολογώντας την απάντησή σας. Την ίδια άσκηση να την κάνετε ατομικά στο σπίτι.

Read more: http://latistor.blogspot.com/search/label/%CE%9B%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC%20%CE%A1%CE%B5%CF%8D%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1%20-%20%CE%93%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%AD%CF%82#ixzz2LTS7E3VO

Ρομαντισμός
Ο ρομαντισμός κυριαρχεί από τα τέλη του 18ου αιώνα ως και τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα στις ευρωπαϊκές χώρες, ενώ με κάποια καθυστέρηση εμφανίζεται και στην Ελλάδα. Ο ρομαντικός ποιητής συγκρούεται με τον κλασικισμό και το ορθολογικό πνεύμα του διαφωτισμού. Αμφισβητεί όλους τους κανόνες, την τυποποίηση, τις ηθικές αξίες του κλασικού παρελθόντος και γενικά την παράδοση. Στη θέση όλων αυτών τοποθετεί το συναίσθημα και τη φαντασία, το απόλυτο και το υπερβολικό, το συγκινησιακό και το ιδανικό. Ο δημιουργός αισθάνεται πλέον απόλυτα ελεύθερος να αποκαλύψει μέσα από την τέχνη την προσωπική του ιδιοφυΐα και κάθε του διαίσθηση. Όλα αυτά οδηγούν το ρομαντισμό στα παράδοξο και το μυστηριώδες, το όνειρο, το υπερφυσικό και τον εξωτισμό, το ασαφές και το συγκεχυμένο, σε συνδυασμό με μια διάχυτη μελαγχολία και απαισιοδοξία, καθώς και μια νοσταλγική διάθεση για τα περασμένα (όχι όμως για το κλασικό παρελθόν). Από πλευράς μορφής, καταργούνται πολλοί παραδοσιακοί κανόνες και βλέπουμε ποιητικό ρυθμό στην πεζογραφία ή το αντίστροφο, το λεξιλόγιο διευρύνεται και η εικόνα μετατρέπεται σε βασικό στοιχείο του έργου, μαζί με τον έντονο ρυθμό και τα ηχητικά τεχνάσματα. Στη θεματογραφία υπάρχει μια ιδιαίτερη εμμονή στο «εγώ» του δημιουργού ή του ήρωα, ένας έντονος δηλαδή ατομικισμός και εγωκεντρισμός. η προσωπική εμπειρία της φύσης, ο θεός, η περιπέτεια, ο έρωτας (συνήθως μελαγχολικός ή καταδικασμένος), ο ηρωισμός και οι αγώνες για την ελευθερία. Οι ρομαντικοί αρέσκονται στη χρησιμοποίηση υποβλητικών σκηνικών. Ο ρομαντισμός ενδιαφέρεται για τη σύνδεση τέχνης και ζωής. Γι’ αυτό και αγκαλιάζει τους αγώνες των λαών για ελευθερία, δημοκρατία και εθνική ανεξαρτησία, πιστεύει στα ιδανικά της επανάστασης και γενικά επιδιώκει την πολιτική δράση. Καλλιεργώντας το πάθος, την περιπέτεια, ο ρομαντισμός δίνει την ευκαιρία στους ευρωπαίους να ανακαλύψουν μακρινές περιοχές. Στη νεοελληνική λογοτεχνία ο ρομαντισμός κυριαρχεί ανάμεσα στα χρόνια 1830-1880. Γρήγορα θα ξεπέσουν σε μια πολύ επιτηδευμένη μελαγχολία και προσποιητή ερωτική θλίψη, ενώ οι πατριωτικές τους εξάρσεις θα συνοδεύονται από μεγαλοστομία και βερμπαλισμό. Η χρήση της καθαρεύουσας ως μοναδικής κατάλληλης για την τέχνη γλώσσας, θα τους φέρει πολύ πιο κοντά στην παράδοση παρά στην ανανέωση, ενώ θα τους οδηγήσει σε πολυλογία, αμετροέπεια, υπερβολή και αβασάνιστη στιχουργία. Εκπροσωπείται κυρίως από τη λεγόμενη Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή ή τους Φαναριώτες. Παναγιώτη και Αλέξανδρο Σούτσο, Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή, Δημήτριο Παπαρρηγόπουλο, Ιωάννη Καρασούτσα, Γεώργιο Ζαλοκώστα, Θεόδωρο Ορφανίδη, Σπυρίδωνα Βασιλειάδη, Αχιλλέα Παράσχο. Κάποια ρομαντικά στοιχεία μπορούμε να βρούμε στην ποίηση Επτανήσιων ποιητών. Διονύσιος Σολωμός, Ανδρέας Κάλβος, Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Μάλιστα, κατά ένα περίεργο τρόπο σε αυτούς έχουμε την πιο υγιή και επιτυχημένη εκμετάλλευση των ρομαντικών αυτών στοιχείων. Ο ρομαντισμός είναι αυτός που αναλαμβάνει να δώσει διέξοδο και στην άλλη του διάσταση, τη συναισθηματική – ψυχολογική. Ο ρομαντισμός έφτασε πολλές φορές όχι μόνο στην υπερβολή αλλά και στην αποτυχία ως προς το αισθητικό και καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.

Α΄ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Πόρφυρας του Σολωμού (σελ. 254-256)

Χωριστείτε σε ομάδες των 5 μαθητών και:

Η Α΄ ομάδα των δημοσιογράφων πληροφορήστε μας για την υπόθεση.

Η Β΄ομάδα των θεωρητικών του ρομαντισμού εντοπίστε τα ρομαντικά στοιχεία του ποιήματος.

Η Γ΄ομάδα των αφηγηματολόγων εντοπίστε τους δύο αφηγητές και παρουσιάστε τους.

Η Δ΄ομάδα των οικολόγων βρείτε με ποιο τρόπο παρουσιάζεται η φύση.

Η Ε΄ομάδα των ψυχολόγων εντοπίστε και εξηγήστε τους στίχους που καταμαρτυρούν τι πρόσφερε αυτή η εμπειρία στο νέο.

Β ΄ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 

Εις Αγαρηνούς του Ανδρέα Κάλβου  (σελ. 212-215)

Απαντήστε στις τέσσερις πρώτες ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ.215)

2) Συγκρίνετε (ομοιότητες και διαφορές του ποιήματος του Κάλβου με το παρακάτω ποίημα του Σεφέρη ως προς το θέμα, αλλά και στη μορφή.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ

Γιώργος Σεφέρης «Επί ασπαλάθων ...»

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού
πάλι με την άνοιξη.
Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες
το κόκκινο χώμα κι ασπάλαθοι

δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια
και τους κίτρινους ανθούς.
Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη ...

Γαλήνη.
- Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;
Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού τ' αυλάκια·
τ' όνομα του κίτρινου θάμνου
δεν άλλαξε από εκείνους τους καιρούς.
Το βράδυ βρήκα την περικοπή:
«Τον έδεσαν χειροπόδαρα» μας λέει
«τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν
τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν
απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους
και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι».

Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του
ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος.

31 του Μάρτη 1971

Το ποίημα «Επί ασπαλάθων...» είναι το τελευταίο που συνέθεσε ο Γιώργος Σεφέρης και αποτελεί μια καταγγελία κατά της δικτατορίας και -πολύ περισσότερο- ένα πρόκριμα για τη βίαιη τιμωρία που θα έπρεπε να αποδοθεί στους μυσαρούς δικτάτορες. Το καθεστώς ανελευθερίας, που διένυε την πέμπτη του χρονιά, προκαλούσε έντονη δυσαρέσκεια στον ποιητή, ο οποίος μέσα από έναν τυχαίο συνειρμό φέρνει στο νου του την τιμωρία που είχε επιβληθεί στον Αρδιαίο -έναν αδελφοκτόνο και πατροκτόνο τύραννο της Παμφυλίας- όπως αυτή καταγράφεται στην Πολιτεία του Πλάτωνα.

Γ΄ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ασμάτιον Δημ Παπαρρηγόπουλου σελ. 299-300

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

 Τις ερωτήσεις στη σελίδα 300

2)  Συγκρίνετε τα δυο ποιήματα ως προς το περιεχόμενο.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (από τα «Άνθη του Κακού» του Κ. Μποντλέρ)

Συνομιλία

Εἶσαι ὄμορφη σὰ ρόδινο τοῦ φθινοπώρου δείλι!
μὰ ἡ λύπη ὡς κύμα μέσα μου φουσκώνει σκοτεινό,
κι ἀφήνει ὅταν πισωδρομᾶ στὰ ράθυμά μου χείλη,
τῆς θύμησης τῆς πιὸ πικρῆς τὸν κατασταλαγμό.

Μάταια γλυστρᾷ τὸ χέρι σου στοῦ στήθους μου τὰ ψύχη·
καλή μου, κεῖνο ποὺ ζητᾶ ρημάδι ἐγίνη πιά,
ἀπ᾿ τῆς γυναίκας τ᾿ ἄγριο τὸ δόντι καὶ τὸ νύχι.
Μὴ τὴ καρδιά μου πιὰ ζητᾶς, τὴ φάγανε θεριά.

Εἶν᾿ ἡ καρδιά μου ἀνάκτορο, ἀπ᾿ ὄχλους ρημαγμένο·
μεθοῦν ἐκεῖ, σκοτώνονται, τραβιοῦνται ἀπ᾿ τὰ μαλλιά!
Μ᾿ ἀπὸ τὸ στῆθος σου ἄρωμα βγαίνει, τὸ γυμνωμένο!...

Ὢ τῶν ψυχῶν κακιὰ πληγή! Τὸ θὲς κι ἐσὺ Ὀμορφιά!
Μὲ τὰ λαμπρά, τὰ φλογερά σου μάτια ὡς φωταψία,
κάψε καὶ τὰ ρημάδια αὐτὰ π᾿ ἀφῆσαν τὰ θηρία!

Η ΝΕΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ (1880-1920)

ΠΑΡΝΑΣΣΙΣΜΟΣ

Ο παρνασσισμός είναι ένα λογοτεχνικό κίνημα που εμφανίζεται στη Γαλλία γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα, ως αντίδραση προς το ρομαντισμό. Ο παρνασσισμός δίνει μεγάλη σημασία στην ακρίβεια της έκφρασης, στη λεπτομέρεια, προσπαθεί να καλλιεργήσει μιαν απρόσωπη και αντικειμενική ποίηση, εκφράζοντας το επιστημονικό πνεύμα της εποχής. Σε ό,τι αφορά την επεξεργασία του στίχου σέβεται τους ρυθμικούς, μετρικούς και στιχουργικούς κανόνες, καθώς και την ομοιοκαταληξία και γενικά ενδιαφέρεται υπερβολικά για τη μορφή. Οι παρνασσικοί ποιητές αντλούν τα θέματά και τις εικόνες από τη μυθολογία και την ιστορία, αναζητούν την έμπνευση στους χαμένους πολιτισμούς της αρχαιότητας, ιδίως στον ελληνικό και τον ινδικό. Αυτό που τελικά επιδιώκουν είναι η απουσία κάθε συναισθήματος, πάθους ή έντασης. Θέλουν να εκφράσουν την ηρεμία, τη γαλήνη, την απάθεια, υιοθετούν την πλαστικότητα και την αρμονία της κλασικής τέχνης. Το ποίημα πρέπει να έχει την ομορφιά ενός αρχαίου αγάλματος. Στην προσπάθειά τους να καλλιεργήσουν το απόλυτα ισορροπημένο και ψυχρό ποιητικό τόνο, δημιούργησαν μια ποίηση χωρίς αληθινή ζωή ή ανθρώπινη παρουσία. Σε ό,τι αφορά τη νεοελληνική λογοτεχνία, ο παρνασσισμός κάνει την εμφάνισή του με την ποιητική γενιά του 1880, τη λεγόμενη Νέα Αθηναϊκή Σχολή. Εμφανίζεται και εδώ ως αντίδραση στο ρομαντισμό, με όλα τα χαρακτηριστικά του γαλλικού παρνασσισμού και τα θετικά και τα αρνητικά. Ο παρνασσισμός αρνείται την καθαρεύουσα και στρέφεται προς τη δημοτική. Παρνασσικά ποιήματα έγραψαν κυρίως: Κωστής Παλαμάς, Ιωάννης Γρυπάρης, Γεώργιος Δροσίνης, Ν. Καμπάς, Αριστομένης Προβελέγγιος, και οι μεταγενέστεροι Άγγελος Σικελιανός, Κώστας Βάρναλης. Με τον παρνασσισμό η ελληνική ποίηση επανέρχεται σε μια ισορροπία, μετά το ξέφρενο συναισθηματικό και πολύ συχνά αρρωστημένο ξέσπασμα του ρομαντισμού. Ιδιαίτερη σημασία έχει η υιοθέτηση της δημοτικής γλώσσας, καθώς και η επεξεργασία του στίχου, στοιχεία που απέρριπταν ή δε φρόντιζαν οι ρομαντικοί.

Διαβάστε το 9^ο σονέτο των Πατρίδων του Παλαμά και χωριστείτε σε 5 ομάδες των 5 μαθητών:

Η Α΄ομάδα των θεωρητικών του Παρνασσισμού εντοπίστε τα παρνασσιακά χαρακτηριστικά του ποιήματος (περιεχόμενο και μορφή)

Η Β΄ομάδα των ξεναγών να αναφέρει  τους προορισμούς στους οποίους ταξίδεψε η Φαντασία του ποιητή και τι συμβολίζει ο καθένας;

Η Γ΄ομάδα των φιλολόγων να εντοπίσει τα σχήματα λόγου του ποιήματος

Η Δ΄ομάδα των ψυχολόγων να σχολιάσει τη στάση του ποιητή και την αντίφαση που υποδηλώνει η μεταφορά «χόρτο ριζωμένο».

Η Ε΄ομάδα των συγκριτολόγων να εντοπίσει ομοιότητες και διαφορές με το παρακάτω ποίημα του Καρυωτάκη:

Tελευταίο ταξίδι  Καρυωτάκης Kώστας

Kαλό ταξίδι, αλαργινό καράβι μου, στου απείρου

και στης νυχτός την αγκαλιά, με τα χρυσά σου φώτα!

Nα 'μουν στην πλώρη σου ήθελα, για να κοιτάζω γύρου

σε λιτανεία να περνούν τα ονείρατα τα πρώτα.

H τρικυμία στο πέλαγος και στη ζωή να παύει,

μακριά μαζί σου φεύγοντας πέτρα να ρίχνω πίσω,

να μου λικνίζεις την αιώνια θλίψη μου, καράβι,

δίχως να ξέρω πού με πας και δίχως να γυρίσω!

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ

Ο Συμβολισμός εμφανίστηκε στη Γαλλία στα τέλη του 19ου αιώνα ως αντίδραση στη ρομαντική ποίηση και τη νατουραλιστική πεζογραφία. Βασικά χαρακτηριστικά του είναι ο περιορισμός του εννοιολογικού περιεχομένου, η μουσικότητα και υποβλητικότητα και η συσχέτιση αντικειμένων και ψυχικών καταστάσεων. Για τον συμβολιστή ποιητή η πραγματικότητα που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας, δηλαδή ο εξωτερικός κόσμος, δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον. Τα πράγματα αυτού του κόσμου η ποίηση μπορεί να τα χρησιμοποιήσει ως διαμεσολαβητές, ως σύμβολα για να φτάσει στην έκφραση των ιδεών και των συναισθημάτων, στον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Έτσι, οι συμβολιστές με τη χρήση των συμβόλων οδηγήθηκαν σε μια υπαινικτική και υποβλητική χρήση της γλώσσας, αποφεύγοντας τη σαφήνεια και το συγκεκριμένο.

Αλληλουχία κατά τον Βωδελαίρον

Τ' αρώματα μ' εμπνέουν ως η μουσική,
ως ο ρυθμός, ως οι ωραίοι λόγοι,
και τέρπομαι οπόταν εν αρμονικοίς
στίχοις ο Βωδελαίρος ερμηνεύει
όσα απορούσα η ψυχή και ασαφώς
αισθάνετ' εν αγόνοις συγκινήσεσιν.

«Είναι ναός η Φύσις όπου ζωνταναί
στήλαι συγκεχυμένας λέξεις κάποτε
εκφέρουσιν. Ο άνθρωπος εκεί περνά
μέσω πυκνών δασών συμβόλων, άτινα
με βλέμματα οικεία τον παρατηρούν.

»Ως παρατεταμμέναι σμίγουσιν ηχοί
από μακράν εν μια ενώσει ζοφερά,
εν μια ενώσει ως το σκότος αχανεί
και ως το φως, ούτω ανταποκρίνονται
τα χρώματα, οι φθόγγοι, και τ' αρώματα.

»Υπάρχουν ευωδίαι ως το δέρμα των
παιδίων δροσεραί· γλυκείαι ως αυλοί·
πράσιναι ως λειμώνες.

                                          »Άλλαι πλούσιαι
είναι, διεφθαρμέναι, θριαμβευτικαί·
ορμάς του πνεύματος και των αισθήσεων
υμνούσαι· την διάχυσιν κατέχουσαι
πραγμάτων απεράντων - ως η άμβαρις,
ο μόσχος, και ο στύραξ, και το λίβανον.»

Μη μόνον όσα βλέπετε πιστεύετε.

Των ποιητών το βλέμμα είν' οξύτερον.

Οικείος κήπος είν' η φύσις δι' αυτούς.

Εν παραδείσω σκοτεινώ οι άνθρωποι
οι άλλοι ψηλαφώσι δρόμον χαλεπόν.
Κ' η μόνη λάμψις ήτις κάποτ' ως σπινθήρ
εφήμερος φωτίζει της πορείας των
την νύκτα, είναι σύντομός τις αίσθησις
μαγνητικής τυχαίας γειτνιάσεως -
βραχεία νοσταλγία, ρίγος μιας στιγμής,
όνειρον ώρας της ανατολής, χαρά
αναίτιός τις αιφνιδίως ρέουσα
εν τη καρδία κ' αιφνιδίως φεύγουσα.

Διαβάστε το παραπάνω ποίημα και χωριστείτε σε 5 ομάδες των 5 μαθητών:

Η Α΄ομάδα των θεωρητικών του Συμβολισμού εντοπίστε τους συμβολισμούς του ποιήματος (περιεχόμενο και μορφή).

Η Β΄ομάδα των Η Γ΄ομάδα των φιλολόγων να εντοπίσει το ποίημα που εγκιβωτίζεται στο ποίημα του Καβάφη και να αναγνωρίσει το στιχουργικό σχήμα στο οποίο ανήκει. Ποιο είναι το περιεχόμενό του;

Η Γ’ ομάδα των μεταφραστών να αποδώσει το ποίημα στη δημοτική. Παρατηρείτε διαφορές στην απόδοση του νοήματος;

Η Δ΄ομάδα των Η Ε΄ομάδα των συγκριτολόγων να συγκρίνει τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η φύση στα δύο ποιήματα:

Σεφέρης Γιώργος

«Άρνηση», Στροφή

Στο περιγιάλι το κρυφό
κι άσπρο σαν περιστέρι
διψάσαμε το μεσημέρι·
μα το νερό γλυφό.

Πάνω στην άμμο την ξανθή
γράψαμε τ' όνομά της·
ωραία που φύσηξεν ο μπάτης
και σβύστηκε η γραφή.

Mε τι καρδιά, με τι πνοή,
τι πόθους και τι πάθος,
πήραμε τη ζωή μας· λάθος!
κι αλλάξαμε ζωή.

Η Ε΄ομάδα των εικαστικών να εντοπίσει τις εικόνες (οπτικές και ακουστικές) του ποιήματος. Τι συναισθήματα σας γεννούν;

ΑΝΑΝΕΩΜΕΝΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (1910-1945)

Οι ποιητές αυτοί του μεσοπολέμου, αν δεν έχουν απόλυτη ομοιογένεια μεταξύ τους, θα μπορούσαμε να πούμε ότι δημιουργούν μιακαινούρια τάση, του νεορομαντισμού και νεοσυμβολισμού και με τις αλλαγές που φέρνουν, ανακατεύοντας τα μέτρα και τους ρυθμούς, ταράζουν την ορθοδοξία της παράδοσης, προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος για τις νέες τάσεις. Την περίοδο που ζουν και γράφουν, συμβαίνουν στον ελληνικό χώρο δραματικά πολιτικά γεγονότα για τον ελληνισμό, όπως η μικρασιατική καταστροφή, που αφήνουν το στίγμα τους και στον πνευματικό χώρο. Ο ενταφιασμός της Μεγάλης Ιδέας με την προσφυγιά που επακολούθησε και οι δύσκολες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της εποχής επηρέασαν βαθιά την ποίηση των ποιητών της γενιάς αυτής. Το ποιητικό τους έργο χαρακτηρίζει η ψυχική κούραση και η δυσκολία προσαρμογής στην πραγματικότητα της ζωής. Εκφράζουν κατά το μάλλον ή ήττον το αίσθημα του ανικανοποίητου και της παρακμής, που πολλές φορές φανερώνει τάσεις αυτοκαταστροφής. Η απαισιοδοξία και το αντιηρωικό πνεύμα είναι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα κύρια γνωρίσματα της ποίησής τους. Ο Κώστας Καρυωτάκης εκφράζει κατεξοχήν αυτό το κλίμα, ενώ τη στάση του αυτή υιοθετούν και άλλοι ποιητές (καρυωτακισμός), όπως η Μαρία Πολυδούρη, ο Μήτσος Παπανικολάου,  ο Τέλλος Άγρας κ.ά.

ΜΠΑΛΑΝΤΑ                  
ΣΤΟΥΣ ΑΔΟΞΟΥΣ ΠΟΙΗΤΕΣ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ

Από θεούς κι ανθρώπους μισημένοι, σαν άρχοντες που εξέπεσαν πικροί,  μαραίνονται οι Βερλαίν· τους απομένει πλούτος η ρίμα πλούσια και αργυρή. 5 Οι Ουγκό με «Τιμωρίες» την τρομερή των Ολυμπίων εκδίκηση μεθούνε. Μα εγώ θα γράψω μια λυπητερή μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που ’ναι. Αν έζησαν οι Πόε δυστυχισμένοι, 10 και αν οι Μπωντλαίρ εζήσανε νεκροί, η Αθανασία τούς είναι χαρισμένη. Κανένας όμως δεν ανιστορεί  και το έρεβος εσκέπασε βαρύ τους στιχουργούς που ανάξια στιχουργούνε. 15 Μα εγώ σαν προσφορά κάνω ιερή μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που ’ναι. Του κόσμου η καταφρόνια τούς βαραίνει κι αυτοί περνούνε αλύγιστοι και ωχροί, στην τραγικήν απάτη τους δομένοι 20  πως κάπου πέρα η Δόξα καρτερεί,  παρθένα βαθυστόχαστα ιλαρή. Μα ξέροντας πως όλοι τούς ξεχνούνε,  νοσταλγικά εγώ κλαίω τη θλιβερή μπαλάντα  στους ποιητές άδοξοι που ’ναι. 25 Και κάποτε οι μελλούμενοι καιροί:  «Ποιός άδοξος ποιητής» θέλω να πούνε «την έγραψε μιαν έτσι πενιχρή μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που ναι;

ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ

Κατά την δεύτερη δεκαετία του μεσοπολέμου και μετά η ποίηση κάνει την πιο αποφασιστική στροφή για την ανανέωση. Η ποίηση της περιόδου αυτής ονομάστηκε από τους κριτικούς νεοτερική ή μοντέρνα ποίηση. Οι ποιητές εγκαταλείπουν ταπαραδοσιακά εσωτερικά και εξωτερικά χαρακτηριστικά (ομοιοκαταληξία, μέτρο, λογική νοηματική αλληλουχία κ.τ.λ.) και χρησιμοποιούν καινούριους εκφραστικούς τρόπους (ελεύθερος στίχος, συνειρμοί κ.τ.λ.). Σ’ αυτό συνέβαλε αποφασιστικά το λογοτεχνικό ρεύμα του υπερρεαλισμού που εμφανίστηκε στη Γαλλία το 1924 με τη διακήρυξη του ιδρυτή του Αντρέ Μπρετόν, αλλά και το ρεύμα του συμβολισμού που είχε εμφανισθεί στην Ευρώπη μερικές δεκαετίες πριν.

Ο υπερρεαλισμός υπήρξε το πλέον πρωτοποριακό κίνημα και εξαπλώθηκε όχι μόνο στην λογοτεχνία αλλά και σε πολλά άλλα είδη τέχνης. Ο υπερρεαλισμός είχε ως σκοπό την υπέρβαση του πραγματικού κόσμου με την καταγραφή στην ποίηση τωνυποσυνείδητων ενεργειών της ψυχής και των ονειρικών της εντυπώσεων χωρίς την παρέμβαση της λογικής. Παράλληλα απέβλεπε στην ανανέωση όλων των ηθικών αξιών, της φιλοσοφίας και της επιστήμης. Σύμφωνα με τους υπερρεαλιστές, οι οποίοι ήτανέντονα επηρεασμένοι από την ψυχανάλυση, ο καλλιτέχνης δεν πρέπει να μένει εγκλωβισμένος στην πραγματικότητα της καθημερινής ζωής, αλλά να χρησιμοποιεί τη φαντασία, την τύχη και το ασυνείδητο για να μπορέσει να φτάσει σε μια υπερ-πραγματικότητα. Σημαντικότεροι Έλληνες υπερρεαλιστές ποιητές είναι ο Ανδρέας Εμπειρίκος και ο Νίκος Εγγονόπουλος, ενώ επιδράσεις δέχτηκαν και πολλοί νεότεροι ποιητές.

Ο κύριος εκφραστής της ανανέωσης στα ποιητικά πράγματα της εποχής υπήρξε ο Γιώργος Σεφέρης, που εμφανίστηκε στα 1931 με την ποιητική συλλογή Στροφή, τα περισσότερα ποιήματα της οποίας κινούνται στο κλίμα του συμβολισμού και της καθαρής ποίησης. Ο Σεφέρης με τη Στροφή έγινε ο εισηγητής μιας νέας ποίησης η οποία εξέφραζε τα νέα ρεύματα και τις εξελίξεις του ευρωπαϊκού λυρικού λόγου. Σημαντική επίσης υπήρξε η συμβολή του Οδυσσέα Ελύτη στην ανανέωση της ποίησης, κυρίως ως προς τη θεματική της, αφού το έργο του, σε αντίθεση με αυτό του Καρυωτάκη, εκφράζει την αισιοδοξία και την αγάπη για τηνζωή.

Αξιοσημείωτη και κάπως διαφορετική είναι και η πορεία του Τάκη Παπατσώνη, τα έργα του οποίου χαρακτηρίζονται από βαθιά θρησκευτική πίστη και γενικότερα από την πίστη στις υψηλές αξίες της ζωής. Στο ίδιο κλίμα με τον Παπατσώνη είναι και η ποίηση της Μελισσάνθης που είναι διαποτισμένη με έντονα θρησκευτικά βιώματα και αγωνία για την τύχη τη ανθρώπινης ύπαρξης. Στο ίδιο πνεύμα της ανανέωσης κινείται και το έργο άλλων ποιητών, όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Νίκος Καββαδίας, ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Νίκος Γκάτσος κ.ά.

 πηγή:  διαδικτυακός κόμβος,  Πολιτιστικός θησαυρός της ελληνικής γλώσσας